Azerbejdżanie mają wielkie upodobanie do słodyczy. Słodycze towarzyszą tutaj zawsze herbacie, a Azerbejdżan jest najbardziej herbacianym krajem na Kaukazie. Przyjmując gości Azerbejdżanie robią dla nich stół herbaciany (az. çay süfrəsi). Jeśli wcześniej jest podawany posiłek, następuje on po zakończeniu posiłku. Oprócz herbaty na stół stawia się wówczas ciasta, desery, słodycze, ləbləbi (orzechy z rodzynkami), na ogół razem z owocami. Przede wszystkim są to konfitury (mürəbbələr), będące jedną ze specjalności kuchni azerbejdżańskiej.
Słodycze zawsze towarzyszą zaręczynom. Gdy kawaler, razem z krewnymi i przyjaciółmi, przychodzi do domu panny, wręczając pierścionek zaręczynowy (wraz z inną biżuterią), pozostali goście przynoszą kwiaty, różne prezenty oraz duże tace xonça i kosze səbət ze słodyczami i owocami.
Specjalne słodycze przygotowuje się na wesela. Oczywiście są też duże, pięknie dekorowane torty, różnego rodzaju ciasta. Cukierki rozdawane w czasie wesel są owinięte w specjalne ozdobne opakowania. W lecie na weselach często podawane są lody. Do słodyczy zawsze podawana jest herbata. Na weselnym stole, za którym siedzi młoda para, obok innych atrybutów, zawsze stoi udekorowana głowa cukru (kəllə qənd), która ma symbolicznie zapewnić jej słodkie życie.
Tradycyjnie jest przyjęte, że nie uchodzi przyjść z pierwszą wizytą do kogoś, z pustymi rękami. Udając się w gości, z zapowiedzianą wizytą, miejscowym zwyczajem wypada wziąć ze sobą parę symbolicznych prezentów. Wśród nich zawsze są słodycze dla pani domu – zwłaszcza bombonierki.
W Azerbejdżanie używane są dwie nazwy cukru, dla cukru sypkiego i dla cukru w kostkach. Cukier sypki nosi nazwę şəkər, natomiast cukier w kostkach to qənd. Ten drugi bywa dodatkiem do herbaty. Bierze się wówczas kostkę cukru do ust, czasem wcześniej ją maczając w herbacie, po czym trzymając cukier w ustach zapija się go herbatą. W sklepach można kupić aromatyzowany cukier w kostkach o różnych smakach i kolorach.
Na śniadania bardzo często spożywa się miód (az. bal). W tradycyjnych przepisach miód jest też składnikiem różnych słodyczy, ciast, wypieków. Z doskonałego miodu słyną rejony górskie. Dzięki różnorodności klimatu i bogactwu przyrody w Azerbejdżanie produkuje się wiele gatunków miodów. Wśród nich są mało znane w Polsce gatunki jak np. miód z kasztana jadalnego, z dwukolczaka śródziemnomorskiego, czy z dyni.
Wśród miejscowych ciast i wypieków szczególnie popularna jest paxlava (pachława). To ciasto które obowiązkowo przyrządza się na święto Novruz. Robione jest z bardzo cienkiego ciasta i posiada wiele warstw. Każda warstwa ciasta przekładana jest mielonymi orzechami (najczęściej włoskimi), lub migdałami, zmieszanymi z cukrem i różnymi przyprawami, przede wszystkim jest to szafran i kardamon. W końcu pieczenia pachławę polewa się syropem (w tradycyjnych przepisach robionego na bazie miodu) i potem jeszcze kilka minut zapieka. W zasadzie są do niej podobne turecka i grecka baklava, ale w porównaniu z większością odmian azerbejdżańskiej pachławy są one bardzo słodkie i czasem wręcz ociekające syropem.
Za jedną z najlepszych odmian pachławy jest uważana pachława bakińska (Bakı paxlavası). Najbardziej słodka jest pachława szekińska (Şəki paxlavası), robiona z mąki ryżowej. Najwięcej warstw natomiast posiada pachława robiona w mieście Gəncə (Gəncə paxlavası), którą w oryginalnym przepisie robi się w dużych metalowych tacach, piekąc ją na węglu drzewnym.
Pachława jest sprzedawana na wagę, ale również w pudełkach. Azerbejdżanie jadąc zagranicę w odwiedziny do krewnych lub przyjaciół, wybierając słodycze jako jeden z prezentów, kupują z reguły pachławę. Jest ona również najczęściej kupowana przez turystów.
Na święto Novruz obowiązkowa jest również robiona şəkərbura. To charakterystyczne ciasteczka w kształcie półksiężyca, z nadzieniem ze zmielonych orzechów, lub migdałów, zmieszanych z cukrem i przyprawami.
Najbardziej lubią słodycze mieszkańcy miasta Şəki. Niektóre z robionych tam słodyczy raczej rzadko znaleźć w innych częściach Azerbejdżanu. Do takich należy np. bamiyə – podłużne pałeczki, wyglądem podobne do hiszpańskich churros, które w smaku przypominają pączki.
Jeden ze znanych ukraińskich blogerów, Ołeksander Czeban (Alex Cheban), po odbytej podroży po Azerbejdżanie umieścił na LiveJournal fotoreportaż pod znamiennym tytułem „Сладкая страна” (Słodki kraj).
Oto niektóre inne miejscowe słodycze:
Badambura (Badamlı borucuq)
Wypiek w formie ciastek, nadziewanych zmielonymi migdałami zmieszanych z cukrem i przyprawami (przede wszystkim kardamon).
Qozlu burucuq
Wypiek z drożdżowego ciasta z nadzieniem z orzechów włoskich i cukru. Z reguły ma formę podłużnej pałeczki.
Kətə
Wypiek z nadzieniem przyrządzanym z cukru i masła. Kətə może mieć różne formy, zależnie od regionu. Na przykład w Baku kətə piecze się z reguły w formie ciastek, a Qarabağ kətəsi ma formę niedużego, okrągłego placka. Różnić się może również ciasto, kətə jest robiona zarówno z ciasta drożdżowego, jak i kruchego.
Qurabiyə
Kruche ciastka z dodatkiem migdałów, orzechów lub pistacji. Czasem robione są też z dżemem.
Mütəkkə
Rodzaj rogalików nadziewanych zmielonymi orzechami, migdałami lub dżemem. Na ogół posypywane są cukrem pudrem.
Üçqulaq paxlavası
Wypiek w formie ciasteczek, z nadzieniem podobnym do pachławy. Specjalność rejonu Qəbələ. Ze względu na charakterystyczną trójkątną formę nosi nazwę üçqulaq – troje uszu.
Halva (Chałwa)
Słodycz znana na Bliskim Wschodzie, we wschodniej Europie i na Bałkanach. Rodzaj pasty z mąki, masła, cukru, z dodatkiem różnych składników jak orzechy, pistacje, sezam, szafran, anyż, fenkuł. W odróżnieniu od chałwy tureckiej, irańskiej czy arabskiej, najczęściej przyrządzana w Azerbejdżanie odmiana chałwy (umac xalvası), ma bardziej miękką konsystencję. Zaskoczeniem dla obcokrajowców jest to, iż w Azerbejdżanie chałwa automatycznie wywołuje skojarzenia z pogrzebem (w obrządku muzułmańskim). W czasie stypy na stół zawsze stawiane są talerzyki z chałwą.
Sucuq
W Azerbejdżanie można spotkać dwa rodzaje tej słodyczy. Şamaxı sucuğu to deser o konsystencji podobnej do galaretki, przyrządzany na bazie pszennego krochmalu z dodatkiem cukru, orzechów i szafranu.
Pod nazwą sucuq występuje również inna słodycz, rodzaj słodkiej przekąski, której sposób przyrządzania wyraźnie się różni. Są to charakterystyczne pałeczki, przypominające wielkie strąki. Powstają one przez zanurzanie nanizanych na nitki orzechów włoskich (rzadziej orzechów laskowych lub migdałów) w zagęszczonym soku winogronowym z dodatkiem mąki. Zamiast soku winogronowego używa się również soku z innych owoców, na przykład z morwy lub granatu. W Turcji ta słodycz nazywana jest cevizli sucuk. Jest ona bardzo popularna przede wszystkim w Gruzji, gdzie nosi nazwę czurczchela.
Lokum
Rodzaj słodkiej galaretki wytwarzanej z soków owocowych, zagęszczanych skrobią pszenną, kukurydzianą, lub ziemniaczaną lub pszenną. Dla nadania aromatu stosuje się np. wodę różaną, wanilię, pomarańcze, cytryny. Do lokum często dodaje się orzechy, pistacje, migdały. Najczęściej lokum ma formę kostek posypanych cukrem pudrem lub wiórkami kokosowymi, rzadziej ma inne formy.
Lokum jest popularną słodyczą w krajach Bliskiego Wschodu i na Bałkanach, ale przede wszystkim słynie z niego Turcja. W Polsce lokum było znane pod nazwą rachatłukum. W powieści Henryka Sienkiewicza „Pan Wołodyjowski” imć pułkownik Wołodyjowski obdarowywał swoją ukochaną Baśkę ową wschodnią delicją.
Firni
Deser na bazie mleka i cukru. Przed podaniem posypywany cynamonem, często również zmielonym kardamonem.
