Meyxana

Gatunek muzyki o charakterystycznym rytmie, typowy przede wszystkim dla Baku i półwyspu Abşeron. Podobnie jak w rapie główną rolę odgrywa w nim tekst, śpiewany w swoistej dla mejchany manierze i w typowym dla niej rytmie. Sama nazwa gatunku wzięła się od lokali nazywanych dawniej w Azerbejdżanie meyxana, w których w odróżnieniu od czajchany (çayxana), gdzie serwowano çay (herbatę), podawano napoje alkoholowe – mey. Jednymi ze stałych bywalców takich lokali byli znani i mało znani poeci tych czasów. Przychodzili oni do mejchany nie tylko wesoło spędzić czas w gronie przyjaciół. ale i podzielić się z otoczeniem swą twórczością. Stopniowo niektórzy z nich zaczęli deklamować swoje utwory w formie śpiewanej, wybijając przy tym dłońmi rytm. W następstwie ten gatunek muzyczny otrzymał swoją nazwę od miejsca gdzie się narodził. Najbardziej lubianym rodzajem mejchany jest döyüşmə. Ten styl przedstawia sobą rodzaj zwykle humorystycznego dialogu dwóch lub więcej wykonawców – na ogół jest to nie więcej niż 5 osób, ale za najlepszy jest uważany duel – pojedynek w którym uczestniczą 2 osoby. Za punkt wyjściowy bierze się tu jakiś temat, frazę lub dwuwiersz i wszystkie następne kuplety trzeba dopasować do tego tematu. Każdy z uczestniczących w döyüşmə śpiewa ułożoną przez siebie na poczekaniu zwrotkę, po czym jego przeciwnik musi (również na poczekaniu) wymyślić kolejną zwrotkę, która musi być odpowiedzią na poprzednią, przy czym nie może być naruszona ustalona tematyka. Nie trzeba chyba objaśniać, że wymaga to bystrości umysłu, wrodzonego talentu i rzecz jasna poczucia humoru.

Za króla mejchany był uważany Vahid Əliağa (1895-1965), noszący przydomek Qəzəlxan (właściwie Əliağa İsgəndərov). Będący barwną postacią poeta za życia był przede wszystkim znany wśród sympatyków tego gatunku i stosunkowo mało pojawiał się w oficjalnej literaturze. Oficjalnie uznanie i narastająca popularyzacja poety przyszły już po jego śmierci. W czasach stalinowskich Vahid Əliağa przez długi czas pisał bez rezultatu podania o przyznanie mu mieszkania. W końcu zniecierpliwiony napisał w tej sprawie list do pierwszego sekretarza Komunistycznej Partii Azerbejdżanu, którym był wówczas słynący z bezwzględności Mir Cəfər Bağırov. Komunistyczny rządca Azerbejdżanu podobno osłupiał, kiedy zobaczył, że list jest napisany wierszem w stylu mejchany i polecił przyznać mu mieszkanie.

Do lat 90. ubiegłego wieku popularność mejchany w zasadzie nie wykraczała poza Baku i półwysep Abşeron, które były jej matecznikiem. Od początku naszego stulecia mejchana staje się coraz bardziej popularna w innych regionach Azerbejdżanu.

W 2012 r. ogromną popularność na terenie byłego ZSRR (zwłaszcza w Rosji) zdobyła mejchana, gdzie powtarza się śpiewany po rosyjsku refren – „Ты кто такой? Давай, до свидания!” („Ktoś Ty taki? Do widzenia Tobie!”). Za jej autorów uważani są bracia Ehtiram i İntiqam Rüstəmov.

Fragment filmu Qəzəlxan, poświęconego życiu i twórczości Vahida Əliağa. Wstawiony na YouTube przez Meyxana Live.